Beryl

Obecność jego wiąże się też z uprzemysłowieniem i to naj-nowocześniejszym, bo atomowym. Otóż w zakładach o dużych źródłach energii atomowej (beryl służy jako źródło neutronów w stosach atomowych), w fabrykach i kopalniach, gdzie stężenie tego pierwiastka dochodzi do 0,01 mg na 1 m3 powietrza, już można spotkać objawy zatrucia. Są one trojakiego rodzaju: 1 — tzw. gorączka odlewników, przemijająca po upływie 24 do 48 godz. 2 — toksyczne zapalenie płuc, występujące po upływie nawet kilku lat Ś| — przewlekłe zatrucie, zwane beryliozą lub przemysłową sarkoidozą płuc. Statystyka wykazuje, że na 100 ta-

7) „Medical Tribune” 1941. kich zatruć bywa 10 śmiertelnych wypadków. Pierwszy zdarzył się już ok. 1930 r., ale wtedy w 1 m3 powietrza było 25 mg berylu.

Beryl należy do tych nieradioaktywnych pierwiastków, których zużycie wzrosło w ostatnich 20 latach o ok. 500%, podczas gdy np. baru — o 78%, chromu — o 50%, miedzi — o 30%, manganu — o 45%, niklu — o 70%, a cynku — o 44% ).

Ogromny skok w zapotrziebowaniu przemysłu na ten składnik niepokoi lekarzy i żywieniowców, tym bardziej, że beryl jest wciąż używany w silnikach rakietowych, nie tylko tych używanych do badań atmosferycznych, ale i do celów wojskowych. Wiadomo, że rakiety atmosferyczne zużywają rocznie kilka ton berylu, ale ile zużywają rakiety typu wojskowego? W ZSRR już od 1963 r. poszukuje się materiału, który mógłby zastąpić ten składnik.

Beryl — rzadki pierwiastek na naszej planecie — ma sporo cennych zalet. Jest bardzo lekki (od żelaza 4,5 raza lżejszy), a bombardowany cząsteczkami alfa staje się wydajnym źródłem neutronów. Preparatów radu i berylu używał E. Fermi w doświadczeniach, dzięki którym powstał pierwszy reaktor.

Przez długie lata berylem razem z cynkiem wypełniano kolorowe lampy uliczne o fluoryzującym świetle, które zresztą okazało się szkodliwe. Beryl nie rdzewieje! I jeszcze ogromna zaleta: proszek berylowy — używany w mieszankach do rakiet na paliwo stałe — w czasie spalania wytwarza wielkie ilości energii.

Ale wystarcza jedna wada berylu, która przeważa wszystkie jego zalety: jest on trujący, i to nawet w minimalnych ilościach. Przy tym bardziej daje się we znaki kobietom niż mężczyznom, choć i ich w końcu niszczy.

Badania przeprowadzane na kurach, dowiodły, że beryl zatruwa je całkowicie. Jeśli już coś się wykluło z „zatrutych” jaj, były to potworki z rozmaitymi zniekształceniami. A kury „zaberylowa- ne” znosiły jaj więcej niż normalnie, jak gdyby w ten sposób chciały się pozbyć trucizny.